Crex crex

Albellio alias ScotRail, de net rendearjende dochter fan de Nederlandse Spoorwegen,  bûmelet my yn fjouwer oeren fan Inverness nei de Skotse noardkust. De reis kin my net lang genôch duorje. It blauwe dieseltreintsje bochtet troch de mei heide en bosk begroeide heechlannen dy’t yn it griis-sunige middeisljocht in âlderwets desolate yndruk meitsje. In skynber lege wrâld mei út en troch in stasjontsje dêr’t allinne op fersyk stoppe wurdt. ‘Sit back and relax,’ laket de man fan it rom foarsjoene karke mei iten en drinken. En dat doch ik. 

Fia Gills Bay far ik nei it eardere ryk fan de Fikingen: de Orkney Eilannen. Twa superslanke topstikken fan de evolúsje balansearje deun boppe it skip. De Jan van Genten surfe mei sûnder ien wjukslach te meitsjen. De hjir altyd waaiende wyn is fris mar ik bliuw oan dek, as ien fan de iennichsten. Beskerme troch myn fiif laachjes klean stoarje ik nei de beskieden skomkoppen en eilannen sûnder namme. Yn de stjûrhutte steane trije bemanningsleden strak nei stjoerboard te sjen. Se wize. Ik gryp daliks myn kiker. Net iens sa fier fan de ferry komme skerpe rêchfinnen boppe wetter. In pear tellen letter is dêr it net te missen swart-wite patroan fan in span orca’s. 

Op de amper befolke Orkney Eilannen slagge boeren en natuer foar master op, meast gjin gelokkige kombinaasje. Hoewol’t der op en om de kliffen in protte romte is foar bist en blom, is it Grutte Ferdwinen hjir op de skieding fan Noardsee en Atlantise Oseaan ek al oan de gong. Dy ynfo helje ik fan lytse affysjes dy’t oeral hingje en út namme fan de Skotse fûgelbeskerming oproppe om te melden at jo in corncrake heard of sjoen ha. De crex crex, teapert of kwartelkoning bestiet op Orkney út in kwetsbere populaasje dy’t him justjes like te herstellen, sa lês ik. In pear dagen letter meldt it wykblêd The Orcadian – since 1854 serving Orkney – dat fan de 13 teaperts dêr’t de rop fan melden is, twa pakt binne troch katten. Foar de lokale jagers, pardon, wyldbehearders, grif in reden om ekstra geskut yn te setten.

Yn de pub fan St. Margaret’s Hope, myn rêstige thúsdoarpke foar in pear nachten, bestel ik jûns in pint Corncrake Ale, bier fan it eilân. Skildereftige filtjes, mei dy alerte teapert yn it gers. Ik stek ien yn myn notysjeboekje. As jo it as fûgel sa fier brocht ha, is it oppassen.

Op de planke foar my skitteret in flesse Famous Grouse whisky, mei in eptige kuorhin op it etiket. Yn Skotlân is er der noch. Yn Nederlân amper. Wy sparje kosten noch muoite om de fûgel te rêden nei’t wy earst syn lânskip, syn biotoop, folslein fernield ha. De lêste, út Sweden ymportearre tolve kuorhinnen stappe yn Salland om en komme op sa’n achttûzen euro it stik oan heryntroduksjekosten. Mar gelokkich kinne wy noch wol alle dagen foar in prikje mear as twintich kear deis fan Nederlân nei Barcelona fleane.  

(Gepubliceerd in het herfstnummer van It Fryske Gea-magazine (2019)